نقش روانشناسی و مشاوره در توانبخشی کودکان دارای معلولیت

از زمانی كه معلولیت یك فرد برای خانواده محرز می گردد ، نه تنها شخص مبتلا بلكه والدین و سایر اعضای خانواده نیز عملاً وارد حوزه توانبخشی می شوند .

تأمین سلامت روانی خانواده ی دارای فرزند توانیاب مهمترین موضوعی است كه در این مرحله از توانبخشی مد نظر روانشناسان و متخصصان بهداشت روانی قرار دارد ؛ زیرا مادامی كه والدین آگاهی لازم  در خصوص علل زیست محیطی و اجتماعی معلولیت فرزندان خود و شیوه برخورد با آنان نداشته باشند ، انگیزه لازم برای مشاركت در فعالیت های توانبخشی نخواهند داشت .

اینجا است كه روانشناس با استعانت از اصول روانشناسی توانبخشی و بهره مندی از شیوه های مؤثر در زمینه مشاوره خانواده ، می كوشد تا از خلال بحث و گفت و گو با پدران و مادران و با توجه به نوع ارزشها ، اعتقادات و میزان دانش و آگاهی آنان ، معلولیت فرزندان را برای آنان تشریح نماید .

روانشناسان همچنین می كوشند تا با بررسی نوع رابطه سایر اعضای خانواده (اعم از خواهران و برادران و دیگر بستگان) با فرد معلول ، بافت ارتباطی مناسبی در محیط منزل ایجاد كنند تا عضو توانیاب خانواده بتواند در سایه چنین روابطی ، خود را برای كسب استقلال در زندگی آتی مهیا سازد . بنابراین جایی برای انكار این واقعیت نیست كه روانشناسی افراد دارای معلولیت ،یکی از سنگ بناهای نظام توانبخشی است ؛ زیرا تا زمانی كه سلامت روانی والدین فرزندان توانیاب تضمین نشود ، ارائه خدمات اجتماعی و توانپزشكی به فرد دارای معلولیت و خانواده وی بی معنا خواهد بود . بدیهی است كه قرار گرفتن والدین در مدار توانبخشی نیز از اعتقاد آنان نسبت به اثر بخشی این فعالیتها منبعث می گردد .

کودک توانیاب نیز همچون سایرین ، مراحل مختلف تحول را پشت سر می گذارد و با ورود به مرحله نوجوانی ، ذهن و روان خود را با مسائل تازه ای مواجه می یابد . آیا وی می تواند همچون دیگر دانش آموزان آزادانه رشته تحصیلی خود را انتخاب كند ؟ جاذبه فردی و اجتماعی وی تا چه اندازه متأثر از معلولیت او خواهد بود ؟ چگونه می تواند با جنس مخالف ارتباط برقرار كند و آیا اساساً موفقیتی در این رابطه خواهد داشت ؟

اینها بخشی از سؤالاتی هستند كه كه روانشناس متخصص در معلولیت می كوشد تا با توجه به گستره ی دانش و آگاهی خود ، پاسخی مقتضی برای آنها یافته و روح و روان نوجوان توانیاب را از رنج ناشی از ناآگاهی نسبت به این مسائل برهاند .وی تلاش می كند تا والدین انتظارات خود را با قابلیت های فرزند كم توان خود متناسب سازند ؛ شیوه آموزش رفتارهای اجتماعی به نوجوانان نابینا و ناشنوا را بیاموزند و فرزندان دارای مشكلات جسمی و حركتی را به منظور افزایش مشاركت های اجتماعی ترغیب كنند .

آنچه بر اهمیت كار روانشناسان در این دوره می افزاید وجود این حقیقت است كه نوجوانان دارای معلولیت و خانواده های آنان ، به منابع آموزشی خاص این دوره از رشد ، (به ویژه در خصوص كودكان و نوجوانان مبتلا به نارسایی های ذهنی ، حسی و حركتی) دسترسی چندانی ندارند و بهره مندی از مشورت توأم با همدلی مشاوران و روانشناسان ، تنها امكان ارزشمندی است كه آنان می توانند در این مرحله از زندگی از آن بهره گیرند .

گستره موضوعات روانشناسی افراد دارای معلولیت تنها به مراحل كودكی و نوجوانی این کودکان محدود نمی گردد. رشد و تحول شخصیت کودک توانیاب و ورود وی به مرحله جوانی ، بستری نو برای طرح مسائل تازه تری فراهم می كند كه از مهمترین آنها می توان به مقوله ی ازدواج و چگونگی سازگاری شغلی و اجتماعی اشاره نمود . روانشناسان می كوشند تا جوانان توانیاب را نسبت به قابلیت ها ، محدودیت ها و نقش و پایگاهی كه در جامعه قادر به احراز آن هستند ، آشنا سازند و به آنها بیاموزند كه چگونه در تمامی گزینش های خود در طول زندگی از این شناخت استفاده كنند .

یك روانشناس یا مشاور حوزه توانبخشی به فرد دارای معلولیت می آموزد كه با توجه به شرایط خاص خود ، در انتخاب همسر چه نكاتی را  لحاظ نماید و چگونه به خود باوری لازم در این رابطه دست یابد . وی همچنین نیازمند آن است تا بر اساس علائق و ویژگی های شخصیتی خویش شغلی را با تمامی محدودیت های موجود برگزیند و علاوه بر آن ، چگونگی سازگاری با محیط كار و ایجاد روابط انسانی مؤثر با افرادی را كه در مدار تعامل با وی قرار دارند ، فراگیرد .

در اینجا نیز یك روانشناس متعهد تلاش می كند تا مددجوی وی ، به تفسیر درستی از موقعیتهای پیرامون خود دست یافته و با مشكلات موجود به نحو شایسته ای سازگار شود .

بررسی خصوصیات روانشناختی و رفتاری كودكان و نوجوانان توانیاب به ما می آموزد كه چگونه با آنان تعامل نماییم ، محتوای برنامه های آموزشی را از چه طرقی با ویژگی های شناختی و عاطفی این دسته از مهارت آموزان منطبق ساخته و در نهایت چگونه آنان را با زندگی و فراز و نشیب های آن سازگار نماییم .

 

 

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

این فیلد را پر کنید
این فیلد را پر کنید
لطفاً یک نشانی ایمیل معتبر بنویسید.

فهرست